هرمز جزیره پیری است؛ جزیره ای که میلیون ها سال به خود دیده تا به این هیبت درآید ، اگر بخواهیم سن و سال این جزیره پیر را بدانیم باید به روزگار پیش از پیدایش آن رجوع کنیم؛ به دوران پالئوزوئیک؛ همان عهده بی مهرگان دریایی، شروع زندگی انوع باکتری ها و موجودات زنده اولیه؛ درست زمانی که سطح خشکی ها بسیار پایین بود.
اکبر محمدی سرپرست سازمان زمين شناسي دريايي خليج فارس و درياي عمان : قديمي بودن گنبد نمكي و سازند هرمز (ساختار زمين شناسي) با نزديك به 360 ميليون سال قدمت آن را به موزه زمين شناسي و بهشت تحقيقاتي زمين شناسان تبديل كرده است.
جزیره هرمز دنباله و ادامه رشته كوه های زاگرس در جنوب كشور بوده و هرآنچه در این رشته كوه ها موجود می باشد در این جزیره قابل مشاهده است.
وی با اشاره به اینكه اكثر ساختارها زمین شناسی استان متعلق به سازند هرمز می باشد ادامه داد: سازند هرمز تمام مواد معدنی زاگرس را دارا بوده و بهترین محل تحقیق های زمین شناسی كشورمحسوب می شود.
محمدی بیان كرد: این سازند فعالیت های زمین شناسی دوران های مختلف را در خود ثبت و ضبط كرده از سنگ های آتشفشانی ،نمكی تا ساختار های گچی را می توان در این نقطه كشور پیدا و بررسی كرد.
سرپرست سازمان زمین شناسی بندرعباس با اشاره به فعال بودن منطقه از نظر زمین شناختی بیان كرد: این سازند از زیر زمین در حال بالا آمدن ، رشد و تغذیه است
جزیره هرمز در میان زمین شناسان به علت این که از انواع خاک‌های مختلف تشکیل شده و تنوع بالایی دارد به بهشت زمین‌شناسی مشهور شده است.
«خاک» یکی از دیدنی‌های هرمز است؛ ذره ذره خاکش، ترکیب افق، ساحل رنگی و نقش خلیج‌فارس نقره‌ای و طلایی و سرخ، فقط واژه است، نقره‌ای خود طیفی می‌شود که با رنگ آفتاب بازی می‌کند، گاهی کم رنگ تر و گاهی پررنگ‌تر، گاهی از فرط روشنایی به رنگ آسمان‌ها نزدیک می‌شود و گاهی از فرط تیرگی گویی می‌شود ذره‌ای از دل شب که نور مهتاب بر آن می‌تابد بقیه رنگ‌ها نیز همین است ، خاک است و آفتاب و رنگ، آن‌قدر پرتلالو که نقش خیال می‌زند و بسیاری که نقش هنر در ذهن دارند.
خاک سرخ این جزیره که همانند هموگلوبین خون انسان، دارای ترکیبی آهن دار است، با ورودش به دریا بخشی از آب ای ساحلی را به گونه ای قرمز کرده که کوسه ماهیان گهگاه فریب آن را می خورند و خود را به دام می اندازند.
سواحل رنگی هرمز که هر یک رنگ خاص خود را دارد، نمونه ای از شاهکار طبیعت می باشد که از کوه های رنگی اش آغاز و در ساحل زیبایش به اوج می رسد. این سواحل تنوعی کم نظیر دارند به طوری که هر کدام به تنهایی می تواند با زیبایی خویش آدمی را مبهوت کنند
مردم اطراف این جزیره، هرمز را با «گلَک» اش می شناسند و آن را می خورند؛ همان خاک سرخ هرمز که با ماهی ساردین و نارنج مخلوط می شود تا آن را روی نان بریزند و خوردنی خوشمزه ای به نام «سوراغ» تهیه کنند؛ نانی که از پر طرفدارترین خوردنی ها در استان هرمزگان است. مردم محلی این کوه را «گِلک» می‌نامند و این کوه با ارتفاع تقریبی ۲۰۰ متر در جنوب جزیره هرمز قرار گرفته و از خاک آن در صنایع سرامیک سازی و رنگسازی نیز استفاده می‌شود.
هرمز موزه کانی های جهان است، یعنی همان عناصر اولیه ای که از مجموع آنها، سنگ ها شکل می گیرند،کانی ها برای زمین شناسان بسیار با ارزشمند چرا که از طریق مطالعه آنها نه تنها پی به ماهیت آن سنگ می برند و می توانند ترکیب کلی سنگ های منطقه را به دست آورند بلکه می توانند رابطه خویشاوندی بین لایه های زمین شناسی یک منطقه را هم با مناطق دورتر بیابند شاید این مطالعات به نتایج شگفت آوری هم برسند؛ مثلا خانواده ای از سنگ های که در اثر حوادث طبیعی مانند شکافته شدن یا حرکت لایه های زمین از هم دور افتاده اند به نوعی به هم مربوط شوند.
سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده است. طبقات نمکی نیز به صورت تپه‌هایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمک طعام هستند. در مسیر دریایی قشم به جزیره هرمز کوه‌هایی به رنگ زرد، سفید و قرمز دیده می‌شود.
به دلیل بارش‌های اندک جوی و نمکی بودن خاک و شور بودن آب، هیچ نوع مرتع و گیاهی در جزیره وجود ندارد. استخراج و صدور خاک سرخ جزیره هرمز یکی از مهم‌ترین منابع درآمد اهالی است.
نمک آبی و سنگ لاشه از دیگر معادن این جزیره است. هرمز معروف است به ساحل‌های رنگین و خاک رنگین تر از ساحل جزیره، ساحل‌های طلایی و نقره‌ای بکر؛ خاک سرخ جزیره هرمز نیز زبان زد است و همه ساله جهانگردان زیادی را به خود جلب می‌کند؛ دره نمکی و نمک‌هایی که هنگام بارندگی با ترکیبی از رنگ‌های سپید و سرخ و طلایی حالت روان به خود می‌گیرند.
خاک سرخ هرمز ارزش اقتصادی بالایی هم دارد؛ تا همین چهار سال قبل، هزاران تن از این خاک گران بها به کشورهای دیگر صادر می شد تا در صنایع مختلف رنگ سازی، لوازم آرایش، شیشه و سرامیک سازی از آن استفاده کنند البته آخرین خبرها، از کم شدن این صادرات بی رویه حکایت می کند؛ صادراتی که اگر بخواهد ادامه یابد، به از بین رفتن خاک سرخ هرمز می انجامد.
در قسمت نیمه ی جنوبی جزیره، ساحل دیگری واقع شده که بیشتر صخره ای می باشد و از صخره های کم ارتفاع و حفره های متنوع کوچک تشکیل شده است ، ساحل دیگر هرمز به ساحل نقره ای معروف است چراکه این ناحیه به گونه ای می باشد که ظاهری نقره فام دارد که بسیار زیبا است.
