ساحل زیارتگاه خضرنبی
در منتهی الیه شرقی جزیره هرمز، زیارتگاه کوچکی با بنایی روستایی ، پوشش گچی و گنبد سبز رنگی که داخل آن سجاده¬ و چند قاب عکس قرار دارد که آن را زیارتگاه خضر نبی (علیه السلام) خطاب میکنند.
مردم جزیره هرمز برای رفع نیاز و برآورده شدن حاجت هایشان به زیارتگاه خضر نبی (علیه السلام) متوسل می شوند.
رو به روی زیارتگاه خضر نبی (علیه السلام) ساحل زیبای خلیج فارس قرار دارد که به علت رنگ خاصش ساحل نقرهای نامیده شده، رنگ این قسمت از ساحل ذره ذره رو به تیرگی می رود. ساحل این بخش از جزیره هرمز واقعا آرامش و جذابیت فوق العاده ای دارد که حتما تماشای آن را از دست ندهید.
در داخل دریای ساحل نقرهای سنگ سیاه ناصاف و غیر منظمی قرار دارد که به مقام الیاس معروف است
در سواحل جنوبی ایران چندین بارگاه منسوب به خضر و الیاس در شهرهای مختلف وجود دارد و مردم بر این باورند که این دو محافظان دریا و پشتیبان صیادان هستند.
قدمگاه الیاس نبی نیز در فاصله کمی از این محل واقع شده و کمی دورتر در دریا سنگی سکو مانند به نام سنگ الیاس دیده میشود که همیشه پرندگانی روی آن نشستهاند.
در جزیرهی هرمز زمانی که صید کم میشود و دریا از صیادان روی برمیگرداند مردم به زیارت بارگاه خضر میروند. صیادان قربانی نذر او میکنند و به زائرین غذای نذری میدهند و روی سنگ الیاس نیز برای مرغان خرما یا گوشت نذری میگذارند و معتقداند که خضر و الیاس زنده اند و حاجتشان که رونق صید است پس از چند روز برآورده میشود
خضر در باورهای ساکنان منطقه خلیج فارس
شاید هیج دریای دیگری نباشد که بیش از خلیج فارس توجه باستان شناسان، تاریخ نگاران، جغرافیدانان،زمین شناسان و سیاستمداران را در یک زمان به خود معطوف ساخته باشد. سرگذشت حوادث خلیج فارس به کهن ترین زمان های تاریخی می رسد و ذکر آن در تاریخ مکتوب بشری پیش از دریاهای دیگر آمده است. موقعیت مرکزی آن در یکی از مهم ترین جاده های میان شرق و غرب، از ابتدای تاریخ اهمیت ویژه ای بدان داده است و نوشته های بیشماری که به ده ها زبان درباره این دریا در دست است، نشان می دهد که اروپاییان از دیرزمان نسبت به آن علاقه مند بوده اند (ویلسن، 1348: 9).
با وجود اهمیت خاص این منطقه، به نظر می رسد تا کنون مطالعات کافی در زمینه مردم شناسی و ادبیات شفاهی ساکنان این منطقه صورت نگرفته است. در فرهنگ عامه ساکنان منطقه خلیج فارس باورهای گوناگونی درباره خضر نبی وجود دارد می توان خضر را یکی از شخصیت های مهم دینی – فرهنگی این منطقه دانست. در ادامه به بررسی نمونه هایی از این باورها می پردازیم:
بندر عباس: زیارتگاه خضر در بندرعباس شهرت فراوان دارد. در حال حاضر این زیارتگاه در باغ هتل همای بندرعباس در نزدیکی دریا واقع است. زیارت نامه خضر نبی در ورودی زیارتگاه گذاشته شده است. در داخل زیارتگاه تمثال های حضرت علی (ع) (1) و امام رضا (ع) (2) (تصویر ضامن آهو در دشت) زینت بخش دیوارها هستند.
مردم منطقه بر این باورند که خضر نبی از اینجا می گذرد و بسیار حاجت می دهد. هر زمان خضر دعا کند، رزق صیادان زیاد می شود. اگر شخص از محل زیارتگاه هفت قدم به سوی دریا بردارد و حاجت بخواهد، بار دیگر که به این محل باز گردد حاجتش روا گردیده است. کنار این محل، زیارتگاه الیاس هم بوده که در زمان پهلوی دوم برای گسترش باغ هتل، آن را خراب کردند (اطلاع شفاهی نگارنده از ساکنان محل، دی 1384).
جزیره قشم: در آبادی های جزیره مانند قشم، باسیدو و پی دشت زیارتگاه هایی منسوب به خضر و الیاس نبی قرار دارند که مردم محل، این اماکن را محل گذر این دو قدیس می پندارند. جزیره نشینان نیز خضر و الیاس را زنده و نگهبان دریاها و پشتیبان صیادان و ملاحان می انگارند. در باور عامه، خضر (ع) همه جا و در همه حال حضور دارد. هنگامی که دریا متلاطم می شود و بیم شکستن و غرق شدن کشتی ها و مرگ ماهی گیران در دریا می رود، زنان مردانی که به دریا رفته اند، در زیر چارطاقی این زیارتگاه ها گرد می آیند و دست به دعا بر می دارند و خضر و الیاس نبی را به یاری مردانشان می خوانند. هنگامی که دریا از صیادان روی بر می گرداند و تورهای صیادان از ماهی اندک می گردد، زنان به زیارت خضر یا «پاخضر» می روند و از او برای برکت تورهای ماهی گیران مدد می طلبند (بلوکباشی، 1385: 49-50).
نتیجه گیری
خضر پیامبری است که با آب ها ارتباط دارد و اغلب زیارتگاه هایش در ایران، کنار چشمه ها، نهرها و کرانه های خلیج فارس و دریای خزر قرار گرفته است. اما در مقایسه، تعداد زیارتگاه ها در شهرهای کناره خلیج فارس بیشتر است. نگارنده احتمال می دهد ساکنان نواحی خلیج فارس «آب حیاتی» را که خضر و الیاس نبی در طلبش به ظلمات رفتند و از آن نوشیدند در آب های گرم مناطق جنوب به ویژه خلیج فارس جست و جو می کنند، آبی که رزق و روزی صیادان در آن نهفته است. به همین دلیل خضر، پیر دریانوردان، در هنگام طوفان بر دریا ظاهر می شود. از طرف دیگر جایی که خضر می نشیند سبزه می روید، بنابراین خضر با دنیای نباتی هم پیوند دارد.
خضر و الیاس کارکرد آیینی یکسانی دارند و نمادی برای نجات گم گشتگان اند و مردم منطقه بناهای یادبودی از این دو قهرمان دینی – فرهنگی در کناره های دریاها یا رودخانه ها ساخته اند. خضر و الیاس مقبره ندارند و زیارتگاه های آنان قدمگاه است؛ زیرا هر دو زنده اند و محل عبور آنان در کناره های دریا مورد احترام ساکنان است.
در پایان باید گفت که با توجه به اعتقادات مردم، تعداد زیارتگاه ها و نام های خاص افراد ساکن در نواحی خلیج فارس، خضر نبی در باورهای مردم این منطقه نسبت به مناطق کویری و خشک ایران اهمیت بیشتری دارد.
- در نقاط مختلف استان هرمزگان در زمان خشکسالی، برای طلب باران مراسم «الله بده بارون» رایج است. جالب است بدانیم در ترانه هایی که در هنگام برگزاری این مراسم در روستای کروئیه خوانده می شود از پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) استمداد می شود. این مطلب در مورد اعتقادات مردم در ارتباط با آب و انبیا و اولیا اهمیت ویژه ای دارد (بناوند، 1385: 64-69).
- درباره روایتی که شیخ صدوق از امام رضا (ع) درباره خضر نبی نقل نموده است، نک: دانشور، 1375: 39.
جاذبه های گردشگری
تاریخ هرمز
ملوک هرمز حکومتی پادشاهی در خلیج فارس بود که از قرن سوم تا قرن دهم هجری در طول تنگه هرمز گسترده بود. نام این حکومت از شهر هرمز کهنه پایتخت تاریخی آن برآمده. این حکومت از آغازش تا زمانی که به سلطه پرتغالیها درآمد خراجگذار پادشاهان ایران بودهاست.
موقعیت جغرافیایی
جزیره هرمز بهشت زمین شناسی
هُرمُز جزیرهای بیضیشکل و گنبدی نمکی در خلیج فارس و در ۸ کیلومتری بندرعباس است. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس میدانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر راهبردی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساختهاست.
پوشش مردم
فرهنگ پوشش مردان و بانوان
آنچه لباس یا تنپوش زنان هرمزگان را زیبایی میبخشد نقش و طرح و رنگ است و پیراهن زنان گاه بلند تا مچ پا و گاه تا زیر زانو میرسد که از هر منطقه به منطقهای دیگر متفاوت است. موضوع مهم در لباس زنان هرمزگان نوع پارچه و رنگ آن است که به علت گرمای هوا معمولا سبک و نازک است تا جریان هوا را به راحتی از میان آن عبور دهد.
مراسمات محلی
مراسمات بومی ملی و مذهبی
آداب و رسوم مردم هرمز، به علت همجوار بودن با دریا و تماس كم آنان با مردم داخل فلات ایران، به آداب و رسوم دیگر نقاط ایران شباهتهای كمتری دارد و شاید به این خاطر باشد كه كمی عجیب و غریب جلوه میدهد. از مراسم مهم این منطقه ایران میتوان به مراسم زار، قبله دعا، قربانی برای بارش باران، ، مولودیخوانی و عزاداری های محلی اشاره داشت.
ادبیات شفاهی و گویش
گویش و لهجه و نوای صیادان
ضرب المثل ها ، لالایی ها
گویش هرمزی ها گویشی از زبان فارسی است که در استان هرمزگان به آن تکلم میکنند. هرمزگانی یکی از گویشهای زبان فارسی است که ویژگیهای فارسی کهن را حفظ کردهاست. گویش مردم جزیره هرمز و استان هرمزگان آمیزهای از گویش با ریشهٔ پهلوی و زبانهای دیگر است.
بازی های محلی
تفریحات محلی و سنتی
بازی کلمچا، دار کلکا، سنگ چلکا، دار توپا، کتالا ،علی دزا، کل شیطونا، تیله یا، هفت سنگ بالا، کنجا کنجا، دزا،گوپا و لپنگا از جمله بازی های بومی و محلی هرمزگان است که بخش شیرین زندگی کودکی بومیان این منطقه را در بر می گیرد.
غذاهای محلی
غذاهای دریایی ، دسرها و نان محلی
استان هرمزگان به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و خصوصیات اقلیمی که دارد، دارای غذاهای متنوع و خوش آب و رنگ است. بیشتر غذاها دقیقآ همان غذاهایی است که در هندوستان مصرف می کنند نه تنها غذاها بلکه تمام نان ها وادویه ها ی محلی همه هندی هستند